Reforma prawa rodzinnego – zmiany dla dobra dzieci i rodzin. Część 1.

W dzisiejszym artykule słów parę o projektowanych zmianach Ministerstwa Sprawiedliwości w ustawie Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Orzeczenie alimentów w kilka dni, skuteczne egzekwowanie prawa rodziców do kontaktów z dzieckiem i ochrona najmłodszych przed przemocą – to podstawowe założenia reformy prawa rodzinnego – czytamy na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości.

Tytułem wstępu….

W uzasadnieniu do projektu ustawy: „Celem projektowanych zmian jest przede wszystkim ochrona praw małoletnich dzieci przed zachowaniami naruszającymi ich dobro. Ocena obowiązujących rozwiązań prowadzi bowiem do konstatacji, że pozycja małoletniego dziecka wymaga wzmocnienia”. Projektowana ustawa ma na celu usprawnienie orzekania w zakresie:

• świadczeń alimentacyjnych przysługujących dziecku od rodziców przez wprowadzenie możliwości wydania nakazu alimentacyjnego z jednoczesnym ustandaryzowaniem wysokości tych świadczeń.

W jakiej wysokości będą zasądzane natychmiastowe alimenty?

„Sprawne określenie zakresu świadczenia alimentacyjnego przysługującego dzieciom od rodziców, również jest koniecznością z punktu widzenia dobra dziecka. Postępowanie dotyczące ustalenia zakresu świadczeń alimentacyjnych podlega ogólnym regułom procesu. Wydawane w jego toku postanowienie o zabezpieczeniu, skutkiem składanych zażaleń, wydłuża proces. Dochodzenie zatem do orzeczenia kończącego postępowanie bywa długie i żmudne. Tymczasem chodzi o jak najszybszy dostęp do należnych dziecku świadczeń.”

W projekcie wprowadza się zatem, alternatywną do istniejącej, drogę dochodzenia do uzyskania świadczenia alimentacyjnego poprzez wydanie przez Sąd nakazu alimentacyjnego, w którym ustalane byłyby alimenty według ogólnego wzoru. Uzasadnione potrzeby dziecka nie będą tutaj brane pod uwagę ani również sytuacja finansowa rodziców. Zaletą tej instytucji jest jej prostota i przewidywalność co do czasu uzyskania orzeczenia w przedmiocie alimentów oraz jego wysokości, bo decyzja o ich przyznaniu miała by zapadać w kilka dni.

Jak będzie przebiegała procedura cywilna?

Szybkie uzyskanie alimentów będzie możliwe dzięki maksymalnemu uproszczeniu formalności. W tym celu projekt przewiduje nowelizację przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, poprzez wprowadzenie Działu IX – Postępowanie nakazowe alimentacyjne. Osoba wnosząca pozew nie będzie zobowiązana do wskazywania wartości przedmiotu sporu, ponieważ wprowadzona jedna uniwersalna zasada wysokości alimentów będzie pozwalała ustalić z urzędu wysokości należnych alimentów. Alimenty te ponadto będą orzekane za okres od dnia wniesienia pozwu. Jeżeli uprawniony będzie chciał objąć zakresem pozwu, również alimenty wcześniejsze, sprawa zostanie skierowana do trybu zwykłego.

Kolejnym uproszczeniem jest obowiązek wnoszenia pozwu na urzędowym formularzu dostępnym w Internecie. Uproszczenie będzie polegać również na ograniczeniu ilości dowodów. Za wyjątkiem odpisu aktu urodzenia dziecka, będzie wystarczyło jedynie wskazanie dowodów w treści formularza – nie trzeba będzie ich przedstawiać.

Pozew w tym postępowaniu będzie rozpoznany w założeniu, najpóźniej w terminie 14 dni od jego wniesienia. Wydany nakaz w takim postępowaniu będzie natychmiast wykonalny – co oznacza, iż osoba uprawniona będzie mogła domagać się alimentów, nawet jeżeli obowiązany przedmiotowy nakaz zaskarży sprzeciwem i podejmie obronę.

Jedna wysokość alimentów natychmiastowych dla wszystkich

Jak wskazano w uzasadnieniu projektu „Wysokość projektowanego świadczenia określana byłaby na podstawie algorytmu. Na algorytm ten składają się: minimalne wynagrodzenie, ustalane na następny rok, o którym mowa w przepisach ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2017 r. poz. 847 oraz z 2018 r. poz. 650) oraz współczynnik dzietności, który oznacza liczbę dzieci, które urodziłaby przeciętnie kobieta w ciągu całego okresu rozrodczego, który ogłasza na swoich stronach internetowych Główny Urząd Statystyczny (GUS). W oparciu o te dane ustala się kwotę przeliczeniową. Jest ona ilorazem podwójnego minimalnego wynagrodzenia na następny rok (dwoje rodziców) i sumy utworzonej z liczby 2 oraz współczynnika dzietności, który w roku 2017 wynosił 1,45. Kwota minimalnego wynagrodzenia na rok 2019 r. wynosi 2 250 złotych. Pomnożone przez dwa wynosi 4500. Tę kwotę należy podzielić przez liczbę 3, 45 (liczba 2 plus aktualny współczynnik dzietności – 1, 45). Obecna kwota przeliczeniowa to zatem 1304, 35 złotych. Od tak ustalonej kwoty na podstawie stawki procentowej w zależności od liczby uprawnionych dzieci, byłaby ustalana kwota alimentów natychmiastowych, przy czym przy jednym dziecku to 38% tej kwoty, przy dwojgu dzieciach 34,5%, przy trojgu dzieciach 31%, przy czworgu dzieciach 27,5% i przy pięciorgu oraz większej liczbie dzieci 24%”.

Jak wskazuje Minister Sprawiedliwości na dziś wysokość alimentów natychmiastowych wynosiłaby 495,00 zł na jedno dziecko, 900,00 na dwoje dzieci, a 1213,00 zł – na troje. Dla porównania średnia wysokość alimentów zasądzonych w 2016 r. wyniosła 577 zł, a w pierwszej połowie 2017 r. – 590 zł.

Każdorazowo zatem sąd musi ustalić liczbę uprawnionych pochodzących od wspólnych rodziców, stąd potrzeba wskazania tych informacji w pozwie.

Uregulowanie czasookresu obowiązywania obowiązku alimentacyjnego na rzecz dzieci

Ponadto do projektu wprowadzono również przepis, iż świadczenia alimentacyjne rodzica względem dziecka wynikające z orzeczenia sądu lub ugody zawartej przed sądem lub mediatorem mają wygasać z mocy prawa z chwilą ukończenia przez uprawnionego 25 lat. Obecnie o wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego trzeba występować do sądu cywilnego. Po wprowadzeniu zmian rodzic nie będzie zatem zmuszony wnosić pozwu w tym przedmiocie, po ukończeniu przez dziecko 25 lat, gdyż osiągnięcie tego wieku spowoduje ustanie obowiązku dalszego utrzymania.

Wiek 25 lat należy uznać, za pozwalający na samodzielne utrzymanie. Założenie to nie obejmuje dzieci, które posiadają orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, dlatego w przypadku tych osób, w zakresie wygaśnięcia ustalonych świadczeń alimentacyjnych, zastosowanie będą miały zasady dotychczasowe.

Podsumowanie – przepisy przejściowe

Projekt zakłada, iż alimenty natychmiastowe dotyczą tych dzieci – uprawnionych do świadczeń alimentacyjnych, które przed wejściem w życie ustawy, nie występowały o zasądzenie alimentów oraz że sprawy w nich wskazane, będące w toku w chwili wejścia w życie ustawy, podlegają regułom dotychczasowym.

Przygotowany Projekt został poddany ocenie przez różne instytucje, w tym Sąd Najwyższy, Krajową Radę Sądownictwa, czy tez Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, które to stanęły na stanowisku, iż ogólna ocena projektu zmian w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym jest pozytywna. Niektóre nowe rozwiązania jak stwierdza Sąd Najwyższy, są eksperymentalne i dopiero praktyka ich stosowania wykaże, czy spełniają założone oczekiwania. W chwili obecnej oczekujemy na skierowanie projektu ustawy do Sejmu.